Sivil şehit hakları

REYHANLI’daki terör saldırısında ölen vatandaşlar için getirilen ‘sivil şehit’ uygulamasının, Soma’daki maden kazasında yaşamını yitiren madenciler için de geçerli olması için çalışma başlatıldı. Başbakan Erdoğan’ın talimatıyla başlatılan çalışmanın kapsamında bir çok ek hak yer alıyor.

MEVCUT sosyal güvenlik sisteminde, “Sivil Şehitlik” ile ilgili bir düzenleme yer almıyor. Ancak 5233 Sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararlarda; yaralanma, sakatlanma ve ölüm durumunda ‘Sivil şehitlik’ kapsamında eş ve çocuklarına ya da diğer hak sahiplerine, aylık bağlama ve bazı ek avantajlar sağlanabiliyor. Soma’da yaşanan felakette, hayatını kaybedenlerin de bu kapsamda değerlendirilmesi başka bir anlatımla Soma ile sınırlı tutulması Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olur. O nedenle, genel bir düzenleme yapılması gerekiyor.

MEVCUT HAKLAR

Soma’da yaşanan felakette hayatını ‘iş kazası’ sonucu hayatını kaybedenlerin, Cumartesi günü Hürriyet’te açıkladığımız gibi;
Hak sahiplerine en az 1.400 lira aylık bağlanması sözkonusu. Brüt aylığı daha fazla olan maden işçisinin (örneğin 4.000 TL olanın) ailesine toplam 2.800 TL aylık bağlanacak.
Ölen maden işçisinin, prim ödeme gün sayısı 1.800 ise veya işe girişle ölüm tarihi arasında en az 5 yıl geçmişse ve bu süre içinde de 900 gün prim ödemişse, hak sahiplerine ayrıca ‘ölüm aylığı’ verilecek. Başka bir anlatımla iki maaş bile bağlanabilecek.

ŞEHİT HAKLARI

Soma’da yaşanan felakette ölenlerin yakınlarına ‘Sivil Şehitlik’ kapsamında aşağıdaki hakların sağlanması bekleniyor:
1. Tazminat: Ölenlerin yakınlarına, 85-100 bin lira arasında “Toplu bir tazminat” ödenebilecek
2. Konut Kredisi: 20 yıl vadeli ve faizsiz konut kredisi TOKİ desteğiyle verilebilecek. Konut kredisi için muhtaçlık koşulu da aranmayacak.
3. Kira Yardımı: Konut almak istemeyenlere, ekonomik durumlarına bakılmaksızın, ‘10 yıl süreyle kira yardımı’ yapılabilecek.
4. Eğitim Yardımı: Çocuklara, üniversiteyi bitirene kadar ‘karşılıksız burs’ verilebilecek.
5. Anne-Babaya Maaş: Ölenlerin, ihtiyaç sahibi anne ve babasına da ayrıca maaş bağlanabilecek.
6. Kamuda İş: Ölenlerin eş ve çocuklarından bir veya ikisine, veya kardeşine kamuda iş verilebilecek.
7. Taşıma Ücretinde İndirim: Ölenlerin eş, çocuk ve anne-babası, şehir içi toplu taşıma araçlarından ücretsiz yararlanabilecek.Trenlerde yüzde 50 indirim uygulanacak.
8. Elektrik-Su İndirimi: Yüzde 50 indirim uygulanacak.

Genel olması sakıncalı

AİLE ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın daha önce getirdiği yasal düzenlemeyle, terör saldırılarında yaşamını yitiren sivil vatandaşların da şehitlere tanınan haklardan yararlanmaları sağlanmıştı. Reyhanlı, Güngören saldırıları ile Uludere’deki bombalama olayında yaşamını yitirenlere yönelik uygulamanın, kömür madenindeki kazada hayatını kaybeden işçiler için de uygulanması için harekete geçildi. Düzenlemenin “genel” bir tanımla getirilmesi halinde bundan böyle yaşanabilecek her türlü kazada ölenlerin, “sivil şehit” sayılmasının önünün açılması söz konusu olabilecek.

Eşitlik ilkesine uyması gerekiyor

SOMA’da yaşanan felakette ölenlerin, hak sahiplerine sağlanacak ‘sivil şehitlik’ hakkının, bir yazı veya talimatla gerçekleşmesi hukuken mümkün değil. Sadece Soma ile ilgili sınırlı bir düzenleme yapılması, Anayasa’nın eşitlik ilkesine de aykırı olacağı için bu konuda genel amaçlı bir yasal düzenlemenin, acilen yapılmasında yarar var. Bu nedenle düzenlemenin, AYM tarafından iptal edilmeyecek şekilde Soma’yla sınırlı olması için formül aranıyor.