Öfke, ne zaman sağlıklıdır?

“Yazınızda öfkenin yapıcı fonksiyonu olduğunu söylemişsiniz. Bunu biraz açar mısınız?”
(O yazıyı buradan okuyabilirsiniz. http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/ozgur-bolat_313/cocuk-yetistirmenin-temel-sarti-nedir_40074755)

Öfke bazı durumlarda tahrip edicidir, bazı durumlarda sağlıklıdır.

Bu ayrımı bilmek, hem çocuk eğitiminde hem de ilişkilerde çok önemlidir. Nasıl mı?


ÖFKENİN AYRIMI
Bir çocuk düşünün. İki farklı derste kopya çekiyor ve ikisinde de yakalanıyor.

Öğretmenlerden bir tanesi “Beni kandırabileceğini mi zannettin?” deyip çocuğa kızıyor.

Diğeri ise “Kopya çekmek etik bir davranış değildir.” diyerek kızıyor. 

Bu iki öğretmenin öfkelenme sebepleri ve öfkeye bakış açıları çok farklı. Bu farklılık biçimi de öfkenin sağlıklı mı sağlıksız mı olduğunu belirliyor.


ÖFKENİN SEBEBİ
Birinci öğretmenin öfkesi kendisinden kaynaklanıyor.

Neden mi? Çünkü öğretmenin otorite kurma ihtiyacı var ve kopya çeken öğrenci, kurulmak istenen bu otoriteyi sarsıyor. 

Öğretmen de güvenlik, otorite veya ego ihtiyacından dolayı çocuğa kızıyor.

Ama ikinci öğretmenin öfkesi kendisinden değil, evrensel bir değerden kaynaklanıyor.

Bu ilişkide öğretmenin kendi çıkarı söz konusu değil. Amacı, ahlaki bir değere dikkat çekmek.


ÖFKENİN İFADE EDİLME ŞEKİLLERİ
Bu iki farklı kaynaklı öfkenin ifade edilme şekilleri de birbirinden farklıdır.

Birincisinde öfke; genellikle şiddete yol açar. Birey kendi değersizliğini ve güvensizliğini korumak için saldırganlaşır. 

Bir öğretmen neden sınıfta otoriter olmak ister ki? Kendi değersizliğinden dolayı. Kimliği ile saygı görmediğini düşündüğü için, otoritesiyle saygı görmek ister.


İRADE VE KARARLILIK
Ama ikicisinde öfke, şiddete değil; iradeli ve kararlı duruşa yol açar. 

Gandhi, Hindistan’ı bağımsızlığa kavuşturdu. Çünkü İngiltere’ye karşı öfkesi vardı. Ama bu öfke kendi çıkarı değil, evrensel bir değerden (bağımsızlık) kaynaklandı.

Atatürk’ün de öfkesi vardı. Onunki de evrensel bir değerden (bağımsızlık) kaynaklandı.

Haksızlığın ortaya çıkardığı öfke, sağlıklıdır. Birçok vakıf, hareket veya reform bir soruna karşı duyulan (değer odaklı) öfkeden dolayı başlamıştır. Kişi değerini yaşayamadığı zaman, öfke onu harekete geçiren nokta olmuştur.


SAĞLIKLI ÖFKE
Kısacası öfke; çok doğal bir duygudur ve insanı harekete geçirmek için bazı durumlarda gereklidir.  İnsanın yaşamda kalmasına katkı sağlar.

Ama öfkenin sebebi kişinin kendi çıkarını korumaksa, bu sağlıksızdır.

Adalet, eşitsizlik, doğruluk, dürüstlük gibi değerler yaşanmayınca hissedilen öfke sağlıklıdır.

Bir annenin veya babanın, kendi çıkarları için çocuğuna öfke duyma hakkı yoktur. 

Maalesef ailelerin öfkelerini analiz ettiğimizde keşfediyoruz ki çoğu zaman ebeveynler kendi ihtiyacı için çocuğa kızıyor. (Bu konuyla ilgili geçen haftaki yazımda örnekler vermiştim.)

Çocuk evrensel bir değeri ihlal ediyorsa, ailenin öfke duyması normaldir. 

Bu öfke de asla bağırma veya kızma şeklinde değil, yumuşak bir sesle kararlı ve iradeli bir şekilde çocuk suçlanmadan söylenmelidir.

Bu durumda öfke sağlıklı şekilde ifade edilmiştir. İlişki bozulmaz ve çocuk da değerleri öğrenir. 

https://www.instagram.com/dr.ozgurbolat/