Damar çatlatan lezzet: TUZ!

Hiç kimse ağzının tadının bozulmasını istemez. Özellikle bizim kültürümüzde ağız tadının bozulması veya “tadı azaltacak” önlemler alınması pek hoş karşılanmaz. Zaten “tat” konusuna o kadar düşkün bir millet olduğumuzdan birini keyifli ve mutlu gördüğümüzde “huzurun daim olsun!” demek yerine “Allah ağzının tadını bozmasın!” demeyi tercih ederiz. Ağız tadının bozulmaması güzel bir şeydir ama her şey gibi onu da “makul hudutlar içinde tutmak” daha doğrudur.
Yağ gibi, şeker, un gibi “damak çatlatan” lezzetlerin bazen “damar çatlatan” tehlikeler haline gelmesine yol açan tat unsurlarından biri de tuzdur ama tuz tadı “öğrenilmiş bir tat”tır ve her öğrenilmiş, sonradan kazanılmış şey gibi düşkünlük hali dozu yavaş yavaş azaltılarak hafifletilebilir. Yani tuz kullanımınızı eğer birden bire değil de adım adım azaltmayı denerseniz, dilinizdeki tat tomurcukları zamanla buna alışır.
Sözü fazla uzatmadan hemen belirteyim: Ben sağlıklı hiç kimseye ama özellikle de tansiyonu yüksek olanlara günde 1, bilemediniz 2 çay kaşığından fazla tuz kullanmalarını tavsiye etmem.
Aşırı tuz kullananlara ise tuzu birden bire kesmeleri yerine yavaş yavaş -mesela 2 haftalık aralıklarla çeyrek çay kaşığı azaltarak- bu zaaflarından kurtulmalarını tavsiye ederim.
Göreceksiniz ki hem “tuz tehdidi” sorunundan uzaklaşmış olacak, hem de tuzun gerçek tadını maskelediği yiyeceklerdeki o doğal tatların zevkini almaya başlayacaksınız.
Prensip olarak daha az tuz kazanmayı sağlayacak tedbirlere gelince...

TUZU AZALTMAK İÇİN...
Konserve gıdaları azaltın, eğer imkân varsa konserve sebzeleri sudan geçirip durulayın. Satın alma sürecinde sodyumu azaltılmış ürünleri tercih etmeye çalışın. Özellikle tuz ilave edilmesi ihtimali yüksek olan hazır çorbalardan, et sularından, ketçap, soya sosu, hazır salata soslarından uzak durun.
Prensip olarak pastırma, sosis, sucuk, jambon gibi işlenmiş et ürünlerinin de tuzdan zengin olduğunu unutmayın. Dondurulmuş yiyeceklerde tuz miktarı oldukça fazladır. Dip soslarda, mayonezlerde, ekşi kremalarda da bol miktarda tuz bulunur. Aşırı tuzlu gıdalar listesine patates ve mısır cipsini, patlamış mısırı, kraker, grisini ve benzerlerini, tuzda kavrulmuş fındık fıstık gibi atıştırmalıkları da eklemeniz gerekiyor.
Listenin canınızı biraz sıktığının farkındayım ama gerçek bu! Bana sorarsanız, yemek pişirirken de tuzu biraz “tutumlu” kullanın. Dün de yazdım, bir tutam tuzun bile 300 mg civarında sodyum içerdiğini hatırlayın, 2-3 tutam tuzun sağlıklı birinin günlük sodyum ihtiyacını karşılamaya yetebileceğini unutmayın.
Sofradaki tuzlukları kesinlikle kaldırın. Taze sıkılmış limon, biber, bol miktarda baharat kullanarak lezzetleri çeşitlendirmeye çalışın. Kekik, dereotu, nane, soğan, maydanoz, fesleğen, tarhun, sarmısak, kimyon, köri, sirke ve balzamik ekleyerek yiyeceklerdeki “tatsız tuzsuz” sorununu farklı ve mükemmel lezzet yolculuklarına dönüştürmeniz her zaman ve her yiyecek için mümkün olabilecek değişimlerdir.

NETİCE...
Unutmayın ki giderek belirgin bir sorun haline gelen hipertansiyon probleminin oluşumunda aşırı tuz kullanımı en az kilo fazlalığı kadar etkili bir noktadır. Ayrıca yüksek kan basıncı olan kişilerin en az yarısı en ufak tuz eklemelerine karşı bile metabolik olarak aşırı duyarlıdır.
Yaşlı kişilerde ya da yaş ilerledikçe bu duyarlılık artmakta, şeker hastalarında ise daha da belirgin bir hâl almaktadır. Tuz tercihlerinizi sınırlamaya ve rafine tuz yerine kaya tuzu ya da deniz tuzu -doğal tuz- kullanmaya da özen göstermenizde fayda var. Tuz konusundaki hassasiyetin diyabetlilerde, hipertansiyonlularda, ödem sorunu olanlarda ve kilo problemine çözüm arayanlarda daha da öncelikli bir konu olarak ele alınması gerekmektedir.

BİR SORU

Çakma tuz kullanalım mı?
Tuz kullanmak yerine tuz tadı veren bir madde kullanmak akla hoş gelen bir öneridir. Ne var ki bu önerinin de sakıncalı, hatta tehlikeli olabileceği durumlar var. Yapay tuzların çoğunun kimyasal formülasyonu potasyum klorürdür ve eğer böbrek sorununuz varsa, idrar söktürücü bir ilaç kullanıyorsanız ya da kalp yetmezliğiniz söz konusuysa potasyum içeren bu tuzlar sağlığınız için tehlikeli sonuçlar yaratabilirler. Mesela kalp ritminizi bozabilirler, böbreklerinizin süzme fonksiyonunuzu aksatabilirler. Yapay tuzları kullanmadan önce doktorunuzla mutlaka konuşmalısınız.

BASİT ÖNERİLER

Hipertansiyonunuz varsa...
* Fazla kilolarınız varsa verin. Sağlıklı bir kilo aralığında kalın.
* Potasyum, kalsiyum ve magnezyum kazanımınızı artırmaya çalışın.
* Tuz kullanımını sınırlayın.
* Uykunuza özen gösterin.
* Stresle mücadele edin.
* Uyku apneniz varsa tedavi ettirin.
* Alkole dikkat edin.
* Sigarayı bırakın.
* Kafeinli içecekleri sınırlayın.
* İnsülin direnci probleminiz varsa çözün.
* Böbrek ve kalp fonksiyonlarınızı dikkatle izleyin
* Tansiyonunuzu ölçmeyi ihmal etmeyin.

BİR BİLGİ

Potasyumdan zengin gıdalar
* Elma
* Şeftali
* Kayısı
* Muz
* Kiraz
* Hurma
* Mürdüm Eriği
* Nektarin
* Portakal
* Avokado
* Patates
* Havuç
* Ispanak
* Kabak
* Şalgam
* Maydanoz
* Domates
* Enginar